Religia, język i tożsamość

Rate this post

Kiedy Kreutzwald triumfalnie postawił stopę na terytorium Setosów, ci powiedzieli mu, że są ludem wiejskim, ale modlą się do rosyjskiego boga. Prawosławie, którego wczesna misja dotknęła Setomaa prawdopodobnie już w XI-XII wieku, było jednym z fundamentów tożsamości Seto. Nawet dziś Setomaa jest pokryta siecią kościołów i duchownych, festiwali kościelnych i kapłanów wiejskich struktury czasu Seto ludzi żyjących zarówno w tradycyjnych obszarach Seto i miast. Historycznie to właśnie kultura prawosławna wyznaczyła granicę między podobnymi językowo sąsiadami z Võrumaa a Seto. Sąsiadujący z nimi luteranie byli przez Setosów określani w sposób uwłaczający jako “mnisi”, co nawiązywało już do dawnych uprzedzeń wobec niewierzących. Estończycy z kolei mówili o “rosyjskiej wierze” Seto, co Strona główna również często miało negatywne konotacje. Ich rosyjscy sąsiedzi, którzy historycznie należeli do tych samych parafii co Setowie, nazwali ich półreligijnymi – najwyraźniej zrażając się zarówno ich słabą znajomością języka rosyjskiego, jak i odmiennymi praktykami religijnymi.

Kościół św. Mikołaja w Irbosce, w bezpośrednim sąsiedztwie osad Seto, jest odnotowany na piśmie z 1340 r., ale uważa się, że istniał tam już w XII, a nawet XI w. W 1473 r. powstał klasztor Petseri, którego wpływ na kulturę Seto był niezmierzony – Petseri, w sercu Setomaa, było zarówno stolicą, jak i centrum religijnym Seto. Ponadto wielu chłopów z Seto było związanych ekonomicznie z klasztorem, gdyż posiadał on dużą ilość ziem na terytorium Seto. Obecnie kościoły Seto w Petserimie podlegają jurysdykcji Patriarchatu Moskiewskiego, a zgromadzenia Seto po stronie estońskiej – Patriarchatu Konstantynopola (dla Seto mieszkających w mieście sprawy są bardziej zagmatwane – nie ma w ogóle zgromadzeń stricte Seto). Mimo że prawosławne kościoły Moskwy i Konstantynopola są ze sobą w nieprzyjaźni, Setowie uważają kościoły obu patriarchatów, których zgromadzenia tradycyjnie składają się z Setosów, za “swoje” – na przykład Setowie mieszkający w Republice Estonii, odwiedzając Petseri, zawsze odwiedzają cerkiew Warwary, jeśli jest to rodzinna tradycja. Starożytne tradycje i praktyki religijne próbuje się kontynuować niezależnie od granic kościelnych czy państwowych.

Ortodoksja odróżniła Seto od podobnych językowo katolików i późniejszych luteran. Choć językowo bardzo bliscy (współczesne językoznawstwo uważa, że plemiona południowej Estonii, czyli m.in. Seto i Võro-Czechy, wyodrębniły się z pierwotnego języka zachodnich Finów wcześniej niż północni Estończycy i Finowie), Seto z początku XX wieku i ich luterańscy sąsiedzi bardzo różnili się pod względem wykształcenia czy sytuacji społeczno-ekonomicznej. O ile pod koniec XIX wieku rosyjskojęzyczna sieć szkolna na terenach osadnictwa Seto była jeszcze stosunkowo nieliczna, a wskaźnik alfabetyzacji wśród Seto wynosił zaledwie 0,6%-0,9%, o tyle alfabetyzacja w okręgu Võru była już wtedy stosunkowo powszechna. Chociaż odsetek osób piśmiennych w Setomaa wzrósł na początku XX wieku, różnica w stosunku do Võru była nadal bardzo duża – w 1926 roku w okręgu Võru 90% ludności w wieku 15 lat i więcej było piśmiennych, podczas gdy w Setomaa wskaźnik piśmienności wynosił tylko 44%.

Setos na Syberii i w Rosji

Pod koniec XIX wieku i w pierwszej dekadzie XX wieku wiele rodzin wyemigrowało z przeludnionych i zubożałych osad Seto we wschodniej Syberii do ówczesnej guberni jenisejskiej (obecnie Kraj Krasnojarski), a także do innych regionów Imperium Carskiego. Dokładna liczba emigrantów nie jest znana, ale według Augusta Nigola, który badał osadnictwo estońskie, na Syberii osiedliło się 5-6 tys. Seto. Ponieważ emigracja Seto na Syberię miała miejsce w czasach, gdy większość z nich była niepiśmienna, komunikacja z ojczyzną była utrudniona i w większości przypadków szybko ustała.

W późniejszym okresie w utrzymaniu kontaktów pisemnych przeszkadzał im również fakt, że ich rodziny kształciły się w języku estońskim, natomiast diaspora Seto, która uczyła się w rosyjskojęzycznych szkołach, przyzwyczajona była do pisania cyrylicą. Podczas badań terenowych w syberyjskich wioskach Seto w 2007 i 2008 roku stwierdziliśmy, że większość Seto, którzy wyemigrowali na Syberię, do XXI wieku straciła kontakt ze swoimi krewnymi w ojczyźnie.

Dzisiejsi syberyjscy Seto potrafią powiedzieć nazwy miejscowości, z których wyemigrowali ich dziadkowie, ale te dziwnie brzmiące nazwy i oddalone o tysiące kilometrów małe miejscowości nie mają dla nich specjalnego znaczenia, bo nigdy tam nie byli. Potomkowie Seto zamieszkujący syberyjskie wioski nie zapomnieli jednak języka, pieśni i zwyczajów swoich przodków.

LEAVE A REPLY

Please enter your comment!
Please enter your name here